Trong thời gian gần đây trên các phương tiện truyền thông đại chúng đã diễn ra cuộc trao đổi sôi nổi về việc dạy chữ Hán ở bậc học phổ thông với nhiều ý kiến khác biệt; trong đó không ít ý kiến ngộ nhận giữa chữ Hán với tiếng Trung, giữa dạy chữ Hán với dạy một ngoại ngữ. Với mong muốn giới thiệu một cái nhìn hệ thống, khách quan về vấn đề này, Bản tin ĐHQG-HCM xin ghi lại ý kiến của các nhà chuyên môn về văn học, Hán Nôm, ngôn ngữ và báo chí xung quanh hai khía cạnh chính yếu: Vì sao nên dạy chữ Hán cho học sinh phổ thông; và nên dạy như thế nào?

*Học giả An Chi – Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học: 

Văn hóa tiền nhân bỏ đi sao được

Tiếng Trung ( hay tiếng Hoa ), thực ra là tiếng Bắc Kinh hay tiếng Quan thoại, dùng làm tiếng phổ thông cho cả nước Cộng hòa Nhân dân Nước Trung Hoa. Sở dĩ nhà cầm quyền Trung Quốc phải dùng giải pháp này là vì Trung Quốc có nhiều phương ngữ lớn, khác nhau khá xa, đến độ người của phương ngữ này khó hoàn toàn có thể hiểu được người của phương ngữ kia. Ngay như tại Chợ Lớn, TT thuộc Q. 5, TP. Hồ Chí Minh lúc bấy giờ, người Quảng Đông, người Phước Kiến, người Triều Châu ( thường gọi là người Tiều ), người Hẹ ( tức Khách Gia ) và người Hải Nam ( thường gọi là Hải Nàm ), cũng khó hiểu được lời nói của nhau. Ở bên Trung Quốc thì chuyện lại càng rắc rối hơn. Quyển Hán ngữ phương âm tự hội ( 汉语方音字汇 ) của Ngữ ngôn học giáo nghiên thất thuộc Bắc Kinh Đại học Trung Quốc ngữ ngôn văn tự hệ ( Ngữ văn xuất bản xã, Bắc Kinh, 2003 ) đã tích lũy cách đọc của 20 phương ngữ ! Chính vì cần một tiếng nói chung nên họ mới lấy tiếng Bắc Kinh làm tiếng phổ thông. Có một điều mê hoặc là Tưởng Giới Thạch, người Giang Tô và Mao Trạch Đông, người Hồ Nam, hai quân địch không đội trời chung, đều không nói được thứ tiếng này.

    Về vấn đề “Hán Việt”, trước nhất xin nói rằng “từ Hán Việt” là một khái niêm hẹp nằm trong một khái niệm rộng hơn. Đó là “yếu tố Hán Việt”, bao gồm cả những hình vị Hán Việt không độc lập, như hà (sông), giang (cùng nghĩa), sơn (núi), thủy (nước)… Yếu tố Hán Việt là những tiếng (âm tiết) Việt gốc Hán mà người Việt đã đọc theo hệ thống ngữ âm của tiếng Hán đời Đường, và chúng ta vẫn giữ nguyên như thế sau khi giành được độc lập ở thế kỷ X. Trong khi tại Trung Quốc, hệ thống đó vẫn tiếp tục phát triển, dẫn đến sự cách biệt khá xa so với âm Hán Việt. Chẳng hạn, âm Hán Việt của chữ(學) là học còn âm Bắc Kinh của nó là xué (ghi theo pīnyīn), âm Hán Việt của chữ (校) là hiệu còn âm Bắc Kinh của nó là xiào. Vậy “học hiệu” (學校) đọc theo âm Bắc Kinh là “xuéxiào”; khác âm Hán Việt rất xa. Dĩ nhiên, cũng có những trường hợp mà hai bên còn gần nhau, như âm Hán Việt của chữ (安) là an (cũng đọc là “yên”) còn âm Bắc Kinh của nó là ān (cũng ghi theo pīnyīn) nhưng nói chung, hiện nay, âm Hán Việt và âm Bắc Kinh là hai hệ thống khác hẳn nhau.

Tuy chưa có số lượng tuyệt đối đúng mực nhưng người ta thường cho rằng có khoảng chừng 70 % vốn từ vựng tiếng Việt là Hán Việt. Thậm chí có người còn đẩy số lượng lên đến 80 %. Vai trò của những yếu tố Hán Việt rất quan trọng, không hề bỏ lỡ được, đặc biệt quan trọng là về phương diện tạo từ. Với những hình thức chú âm chữ Hán bằng giải pháp thiết âm ( cũng gọi là phiên thiết ) – theo âm đời Đường – về nguyên tắc, mọi chữ Hán đều hoàn toàn có thể được đọc bằng âm Hán Việt. Đây là một lợi thế rất lớn của tiếng Việt. Và với lợi thế này, ta hoàn toàn có thể tạo ra nhiều từ, ngữ mới cho mình, nhưng với những cái đã có sẵn trong tiếng Hán chỉ bằng cách đọc những từ, ngữ hữu quan theo âm Hán Việt. Tuy nhiên, trên đây chỉ xét về nguyên tắc, còn trong thực tiễn ta phải có so sánh, lựa chọn, xem xét … sao cho có lợi nhất cho tiếng mẹ đẻ của mình. Với âm Hán Việt, ta còn hoàn toàn có thể đọc những thuật ngữ mới, bằng chữ Hán nhưng do người Nhật đặt ra, như cộng sản, kinh tế tài chính, phạm trù … Và đương nhiên, tự ta cũng còn hoàn toàn có thể tạo ra những từ, ngữ mới, không có sẵn trong tiếng Hán, với những yếu tố Hán Việt thiết yếu. Xin nêu 1 số ít thí dụ tiêu biểu vượt trội tương quan đến nghành nghề dịch vụ ngữ học. Đó là những thuật ngữ được tạo ra với hình vị “ vị ” – mà chữ Hán là ( 位 ) ( trong “ đơn vị chức năng ” ) – tương ứng với hậu tố “ eme ” của tiếng Anh, như : âm vị – phoneme ; hình vị – morpheme ; kết vị – tagmeme ; nghĩa vị – sememe ; ngữ vị – glosseme ; thanh vị – toneme ; từ vị – lexeme ; tự vị – grapheme. Những thuật ngữ bằng tiếng Việt kể trên đều không có trong Ngữ ngôn văn tự bách khoa toàn thư ( 语言文字百科全书 ) ( Trung Quốc đại bách khoa toàn thư xuất bản xã, Bắc Kinh, 1994 ) của Trung Quốc. Việc hiểu đúng nghĩa của những yếu tố Hán Việt, trong đó có từ Hán Việt, hoàn toàn có thể giúp việc sử dụng tiếng Việt bớt đi hoặc dứt đi những cái sai đáng tiếc mà nổi bật là chuyện dùng yếu điểm thay vì điểm yếu kém với nghĩa là “ chỗ yếu ”. Thực ra, yếu điểm lại là điểm quan trọng. Tiến thêm một bước, việc hiểu đúng nghĩa của những yếu tố Hán Việt, nếu được tương hỗ bằng một sự thông hiểu về ngữ pháp của tiếng Hán cổ, sẽ giúp ta hoàn toàn có thể đọc được những tác phẩm viết bằng chữ Hán của tiền nhân, đọc được câu đối ở đền chùa, miếu mạo, đọc được những bài văn bia người xưa để lại …, nghĩa là để khám phá mảng văn hóa truyền thống của người Việt xưa tương quan đến chữ Hán. Về việc dạy chữ Hán, tôi cho rằng ngay từ cấp tiểu học hoặc trễ nhất là đầu cấp trung học cơ sở, tất cả chúng ta nên dạy cho học viên những yếu tố Hán Việt, trong đó đương nhiên có hình vị Hán Việt không độc lập và từ Hán Việt. Từ Hán Việt hoàn toàn có thể hành chức độc lập trong câu văn. Chẳng hạn, trong câu Tôi là một người dân, nước lấy dân làm gốc thì chữ dân vừa là một yếu tố Hán Việt vừa là một từ. Nhưng có những yếu tố Hán Việt không trở thành một từ được. Tỷ như sơn trong sơn thủy, tất cả chúng ta không khi nào dùng sơn theo nghĩa “ núi ”, dùng thuỷ theo nghĩa “ nước ” trong tiếp xúc hằng ngày. Ta chỉ hoàn toàn có thể nói Tôi uống nước chứ không hề nói Tôi uống thủy ; Chim bay về núi tối rồi chứ không hề Chim bay về sơn … được. Thủy, sơn đều là những yếu tố Hán Việt nhưng là những hình vị phụ thuộc vào, không độc lập. Còn dân vừa là một yếu tố Hán Việt, vừa là một từ. Vì vậy, tôi cho rằng, tất cả chúng ta không chỉ dạy học viên từ Hán Việt mà còn dạy cả những hình vị không độc lập như tôi vừa nghiên cứu và phân tích. Do đó, tôi gọi chung là dạy cho học viên những yếu tố Hán Việt. Ở đây, tôi muốn nói là dạy về nghĩa, tức tất cả chúng ta vẫn dùng chữ quốc ngữ để dạy. Còn nếu dạy cả chữ Hán, tức chữ vuông ( phương khối tự ) thì phải ở lớp cao hơn. Việc dạy này sẽ được lồng ghép vào chương trình môn ngữ văn. Còn việc lồng như thế nào thì tùy ở thẩm quyền của những nhà tu thư. Theo tôi, năm cuối của bậc trung học phổ thông, tức lớp 12, tất cả chúng ta nên dạy chữ Hán. Chúng ta không phải dạy những khái niệm sơ đẳng về Nho học mà quan trọng là để cho học viên có được những kiến thức và kỹ năng trong bước đầu về chữ Hán. Vì nếu chọn ngành Hán Nôm ở bậc ĐH thì họ đã có cơ sở từ trước. Nếu không liên tục học ở bậc sâu xa, họ cũng có ý thức về thứ chữ mà tổ tiên từng dùng làm vương quốc văn tự. Hiện nay, học viên và ngay cả người lớn đi vào đền miếu, chùa chiền, trừ những nhà nghiên cứu và những người đã có sẵn vốn chữ Hán, thì không ai đọc được. Vậy đó là những thứ bỏ đi chăng ? Bỏ đi sao được.

* NGƯT Nguyễn Khuê (Giảng viên ban Hán văn ĐH Văn Khoa Sài Gòn, nguyên Trưởng bộ môn Hán Nôm ĐH KHXH&NV): 

Học chữ Hán như học chữ của nước mình

Năm 1945, GS Hoàng Xuân Hãn khi trở thành Bộ trưởng Bộ Giáo dục đào tạo đã kiến thiết xây dựng chương trình giáo dục cho toàn miền Nam mà người ta vẫn thường gọi là chương trình Hoàng Xuân Hãn. Trong chương trình này, ở bậc trung học ( tức trung học cơ sở ngày này ), ban A mỗi tuần học 4 giờ chữ Hán, ban B mỗi tuần học 1 giờ. Ở ban Hán văn bậc chuyên khoa ( tức trung học phổ thông lúc bấy giờ ), mỗi tuần học 6 giờ, ban Sinh ngữ, mỗi tuần học 1 giờ. Còn những ban Khoa học, họ phải học hai sinh ngữ Anh và Pháp. Nhưng nếu chỉ học một trong hai sinh ngữ này thì phải học thêm Hán văn. Có thể thấy, chương trình Hoàng Xuân Hãn đã đặt nặng yếu tố dạy chữ Hán, dành cho chữ Hán một vị trí rất quan trọng trải qua số giờ giảng dạy hằng tuần tại những bậc học.

    Đến năm 1954, chương trình giáo dục của Việt Nam Cộng Hòa được thiết kế và phát triển dựa trên tinh thần của chương trình Hoàng Xuân Hãn.Ở bậc trung học đệ nhất cấp, từ lớp đệ thất đến lớp đệ tứ (lớp 6 đến lớp 9), mỗi tuần đều có một giờ chữ Hán. Khi lên tới trung học đệ nhị cấp (lớp 10 đến lớp 12), chương trình giáo dục được chia thành bốn ban: ban A (Lý-Hóa-Vạn vật), ban B (Toán-Lý-Hóa), ban C (sinh ngữ, có thể là Anh văn chính, Pháp văn phụ hoặc ngược lại) và ban D (cổ ngữ, gồm Hán văn và tiếng Latin). Chọn học một trong hai ngành này đều phải học thêm một sinh ngữ Anh văn hoặc Pháp văn.
Về khoa cử, mỗi năm học chia thành hai học kỳ là đệ nhất lục cá nguyệt và đệ nhị lục cá nguyệt.Đối với trung học đệ nhất cấp, cuối mỗi học kỳ đều có một bài thi về chữ Hán, nhưng khi thi tốt nghiệp thì không có. Nội dung bài thi xoay quanh việc phiên âm và dịch một số câu chữ Hán đơn giản. Đối với đệ nhị cấp, những ai học ban Hán văn đều có một bài thi trong kỳ thi tú tài bán phần, là dịch từ Hán văn ra Việt văn và dịch một bài khác từ Việt văn ra Hán văn. Đối với thi tú tài toàn phần, hình thức thi môn Hán văn cũng tương tự, nhưng ở mức độ khó hơn.

Theo ý niệm của tôi, việc học chữ Hán ở trung học đệ nhất cấp hoàn toàn có thể nói là rất nhẹ nhàng. Ở bậc học này, quy trình học chữ Hán chỉ hướng đến nhận thức của người học về miêu tả nghĩa của Hán tự. Tức chỉ học chữ rời ( như nhân là người, trái đất là loài người, nhân tâm là lòng người ) và học chữ chỉ để nhớ nghĩa, giúp người học hoàn toàn có thể hiểu đúng và dùng đúng. Khi lên lớp đệ tứ, thầy hoàn toàn có thể cho học thêm một vài câu thơ đơn giản và giản dị, dễ hiểu hoặc học một vài câu châm ngôn, cách ngôn bằng chữ Hán đơn thuần. Chẳng hạn câu Ẩm thủy tư nguyên ( uống nước nhớ nguồn ). Khi lên đến ban tú tài, việc học lúc này không chỉ vững về nghĩa mà còn phải thuộc mặt chữ. Đối với ban cổ ngữ, ngành Hán văn, việc học Hán văn đã ở một mức sâu xa nhất định. Người học mở màn tiếp cận những văn bản Hán văn trải qua những tác phẩm văn chương của Trung Quốc và Nước Ta. Đại khái việc dạy chữ Hán tại miền Nam trước năm 1975 là như vậy. Sau năm 1975, chương trình đại trà phổ thông không còn môn Hán văn nữa. Khi còn là Trưởng bộ môn Hán Nôm của Trường ĐHKHXH&NV, tôi và GS Huỳnh Như Phương đã tổ chức triển khai hội thảo chiến lược khoa học “ Ngành huấn luyện và đào tạo Hán Nôm : Thực trạng và giải pháp ”, trong đó có đề xuất kiến nghị về việc đưa chữ Hán vào dạy ở những trường đại trà phổ thông. Tuy nhiên, đề xuất kiến nghị này không được trả lời. Có một quy trình tiến độ tất cả chúng ta phát động trào lưu giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt theo cách hiểu hạn chế sử dụng từ Hán Việt. Chẳng hạn, thay vì tất cả chúng ta nói phi cơ trực thăng thì lại nói máy bay lên thẳng, hay thủy quân lục chiến lại gọi là lính thủy đánh bộ. Tuy nhiên cách giữ gìn sự trong sáng tiếng Việt này vẫn không hề “ thoát khỏi ” những yếu tố Hán Việt vốn đã thật phong phú trong mạng lưới hệ thống tiếng Việt. Chẳng hạn, tất cả chúng ta sẽ nói nữ quân nhân hay bộ đội gái ? Rõ ràng, chữ nữ bao hàm hai cách hiểu : chỉ những người phụ nữ chưa chồng hay đã có chồng, tức phụ nữ nói chung. Còn khi nói bộ độ gái, về mặt nghĩa, nó đã đưa ra cách hiểu số lượng giới hạn hơn và không đúng với thực tiễn. Từ đó, hoàn toàn có thể thấy rằng, từ Hán Việt đã có lịch sử vẻ vang tăng trưởng truyền kiếp, nó không riêng gì khắc phục được những hạn chế về nghĩa của tiếng Việt, mà còn bộc lộ cho một di sản văn hóa truyền thống độc lạ của dân tộc bản địa. Chính GS Hoàng Xuân Hãn từ rất sớm đã ý thức việc duy trì dạy chữ Hán khi phong cách thiết kế chương trình giáo dục. Bản thân ông là một tri thức Tây học và là ngọn cờ đầu trong trào lưu truyền bá chữ quốc ngữ đầu thế kỷ trước, nhưng ông vẫn không quên vị trí vô cùng quan trọng của chữ Hán trong mạng lưới hệ thống quốc ngữ. Đó là ý thức về việc giữ gìn di sản văn hóa truyền thống dân tộc bản địa của tiền nhân trong suốt hơn 10 thế kỷ trước. Chúng ta đã có một thời hạn rất dài trải qua nhiều triều đại quân chủ đều coi chữ Hán là vương quốc văn tự. Cho nên việc học chữ Hán cũng như học chữ của nước mình. Khi đưa chữ Hán vào trường đại trà phổ thông, tất cả chúng ta phải thiết kế xây dựng một lớp giáo viên chuyên để dạy. Nguồn lực này hoàn toàn có thể lấy từ những cử nhân ngành Hán Nôm tại 1 số ít trường ĐH như Nhân Văn, Sư Phạm … Tuy nhiên, đội ngũ giảng dạy chuyên nghiệp này lúc bấy giờ vẫn còn hạn chế về số lượ

ng. Về ngắn hạn, chúng ta có thể tuyển dụng các cử nhân ngành Văn về trường phổ thông dạy chữ Hán. Các thầy cô này vừa dạy vừa tự nghiên cứu để hoàn thiện kiến thức căn bản Hán văn. Nhưng về lâu dài, cách thức này sẽ gây nhiều bất cập.

Về thuận tiện, tuy đội ngũ cử nhân Hán văn còn số lượng giới hạn nhưng họ đã được đào tạo và giảng dạy chuyên nghiệp, nâng cao, hoàn toàn có thể tiếp đón tốt việc giảng dạy tại những trường đại trà phổ thông. Mỗi tuần tất cả chúng ta chỉ cần dạy một giờ chữ Hán để những em hiểu nghĩa mà vận dụng đúng là đã đạt mục tiêu. Việc thêm một giờ chữ Hán này sẽ khiến tổng số tiết trong tuần dôi ra, nhưng người biên soạn chương trình hoàn toàn có thể linh động giảm số tiết của những môn khác, bù vào việc giảng dạy một giờ chữ Hán trong tuần. Tôi cho rằng điều này tất cả chúng ta trọn vẹn hoàn toàn có thể làm được.

*PGS.TS Đoàn Lê Giang (Trưởng khoa Văn học và Ngôn ngữ, Trường ĐHKHXH&NV ĐHQG-HCM): 

Dạy chữ Hán để giữ gìn tiếng Việt và văn hóa Việt

Chúng ta phải học chữ Hán vì hai nguyên do chính : Thứ nhất, muốn hiểu sâu tiếng Việt, tất cả chúng ta cần biết gốc gác nó ra làm sao, tra cứu nó thế nào. Ví dụ : từ minh tâm, nghĩa là sáng lòng, vì chữ minh là sáng. Nhưng học trò vướng mắc thế u minh là gì, là sáng tối ? Không, minh trong trường hợp này lại là tối, u minh là u ám và sầm uất. Học trò lại hỏi : Thế liên minh là cùng sáng ? Không, liên minh là cùng phe, vì nó xuất phát từ nghĩa : cùng hội thề, tức chữ minh ở đây là thề. Vậy làm thế nào để cô giáo vấn đáp học viên những câu hỏi ấy, làm thế nào cho học viên không hỏi cô mà cũng biết được. Có hai cách : ( 1 ) Học âm Hán Việt, tự tra từ điển tiếng Việt. Đa số những người giỏi tiếng Việt lúc bấy giờ đều hình thành bằng con đường ấy. Nhưng thực ra họ cũng không thật tự tin vì từ ngữ thì vô bờ, sai đúng lẫn lộn. ( 2 ) Học chữ Hán để có ấn tượng là chữ Hán rất nhiều từ đồng âm, nhiều nghĩa khác nhau. Sau đó biết cách tra từ điển. Từ điển chữ Hán có nhiều loại, rất phức tạp, phải học để có một chút ít vốn liếng mới tra được. Bằng cách này người ta hoàn toàn có thể tự tra cứu, tự học tiếng Việt suốt đời. Thứ hai, học chữ Hán để tất cả chúng ta hiểu được văn hóa truyền thống Nước Ta. Vì từ trước khi bỏ chữ Hán trọn vẹn vào đầu thế kỷ XX, hàng loạt di sản văn hóa truyền thống Nước Ta được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm ( một thứ chữ được hình thành từ chữ Hán ). Chúng ta học chữ Hán để hiểu sâu tiếng Việt, từ đó hoàn toàn có thể hiểu được vốn văn hóa truyền thống Nước Ta. Văn hóa cổ dù có được dịch ra tiếng Việt, như những khu công trình của Lê Quý Đôn ví dụ điển hình, nếu không có vốn chữ Hán nhất định, đọc vẫn rất khó hiểu. Đọc Truyện Kiều, nếu biết chữ Hán, chữ Nôm thì mới hiểu thấu đáo cái hay của nó. Chúng ta nếu biết chút ít chữ Hán thì đến những di tích lịch sử văn hóa truyền thống ( đình chùa, miếu mạo ), nhìn một tập thơ của Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, tất cả chúng ta không thấy lạ lẫm, không thấy mình là “ những đứa con thất cước của giống nòi ” ( chữ của Hoài Thanh ). Sâu xa hơn, tất cả chúng ta là người Nước Ta. Trong văn hóa truyền thống tất cả chúng ta có một phần văn hóa truyền thống Đông Á. Chúng ta coi trọng mái ấm gia đình, sống cần kiệm, đề cao đức liêm chính, hiếu kính, hiếu học … Tất cả điều ấy có xấu không, có nên bỏ không, và có bỏ được không ? Tôi không nói phương Tây không có điều ấy, đạo đức phương Tây được hình thành từ Thiên chúa giáo và văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn của họ, còn đạo đức tất cả chúng ta thì từ văn hóa truyền thống địa phương và văn hóa truyền thống Đông Á ( Nho, Đạo thuộc về văn hóa truyền thống Hán, Phật thì gốc Ấn Độ ). Những điều ấy được những bậc hiền triết phương Đông nói rất hay và từ rất sớm, những sách vỡ lòng chữ Hán thời xưa vừa dạy chữ, vừa dạy người trải qua những sách đó rất mê hoặc và dễ nhớ. Vậy tất cả chúng ta có nên học một chút ít tinh hoa từ đó qua sách chữ Hán nhập môn không ? Nếu tất cả chúng ta chỉ lo đuổi theo phương Tây và bằng lòng với ngôn từ chat, tin nhắn, với loại văn bản lổn nhổn tiếng Anh lẫn tiếng Việt thì rõ ràng đó là rủi ro tiềm ẩn cho sự trong sáng của tiếng Việt và mai một văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn. Học chữ Hán có dễ không ? Tôi cho rằng dễ mà khó. Nếu học để trở thành học giả uyên bác dịch được sách vở cổ thì rất khó, nhưng học để biết một số ít chữ, để biết tra từ điển Hán Việt, từ đó hoàn toàn có thể tự học tiếng Việt suốt đời thì rất dễ. Vì người học chỉ học có hai kiến thức và kỹ năng : đọc, viết, mà không phải học kiến thức và kỹ năng nghe, nói. Đồng thời học chữ Hán như xem tranh, như học ghép hình rất dễ nhớ và mê hoặc. Tôi muốn tổ chức triển khai một nhóm biên soạn một cuốn Vui học chữ Hán để dạy cho học viên cấp 2 ( như kiểu nhóm Phan Thị làm ở truyện tranh ( manga ) Thần đồng đất Việt, mỗi tập vài chữ ). Trong thực tiễn học viên chuyên văn phổ thông năng khiếu sở trường hàng năm đều học mấy chục tiết chữ Hán. Các em học rất mê hoặc và văn minh rõ ràng khi sử dụng từ Hán Việt và học văn học cổ xưa Nước Ta. Về nguồn lực dạy chữ Hán, tôi cho rằngcác khoa ngữ văn ở TP. Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Huế đều có sinh viên Hán Nôm, học viên cao học Hán Nôm, và những sinh viên Văn học cũng được học hơn 100 tiết chữ Hán cơ sở và nâng cao. Các cử nhân này sẽ hoàn toàn có thể đảm nhiệm được việc dạy chữ Hán tại những trường đại trà phổ thông. Dạy chữ Hán trong nhà trường có nhiều Lever khác nhau. Học sinh trung học cơ sở học 1 tiết / tuần trong môn Ngữ văn theo kiểu “ Vui học chữ Hán ” – chữ Hán bằng hình ảnh. Dạy thế này rất dễ, thầy cô có một chút ít vốn Hán Nôm đều dạy được. Nếu trường không có thầy cô biết Hán Nôm thì bài ấy là tự chọn, thích thì tự học, không thì thôi. Lên THPT thì học viên chuyên ban KHXH hoàn toàn có thể tự chọn học sách chữ Hán cơ sở trong môn Ngữ văn. Sách này hoàn toàn có thể tự học vì nhìn chung môn chữ Hán đều hoàn toàn có thể thuận tiện tự học. Nếu học viên có hứng thú thì hoàn toàn có thể học tiếp lên chuyên ngành ở ĐH. Có thể tưởng tượng môn chữ Hán như môn tiếng Latin của những trường tinh hoa ở Mỹ và châu Âu. Tôi muốn quan tâm rằng, học chữ Hán không tác động ảnh hưởng gì đến tiếng Anh là ngoại ngữ bắt buộc hay những ngoại ngữ khác : Pháp, Nhật, Trung. Mỗi môn này theo tôi phải học từ 8-12 tiết / tuần.

*Nhà báo Dương Thành Truyền (Chủ tịch HĐQT NXB Trẻ): 

Từ Hán Việt là… tiếng Việt

Hiện nay, trên sách báo, nhất là với những báo mạng vốn rất dễ dãi trong việc đưa tin và sử dụng từ ngữ, những sai sót và nhầm lẫn khi dùng từ Hán Việt là thuận tiện nhận thấy nhất. Nhưng, nhìn chung, hiện tượng kỳ lạ này là thông dụng trong xã hội. Người ta liên tục nhầm lẫn cứu cánh và cứu trợ, trinh sát và sát nhân, khuyến mại và khuyến mại, hôn nhân gia đình và hôn thú, vị hôn phu / vị hôn thê với hôn phu / hôn thê … Hay tất cả chúng ta thường “ nói dư, viết lặp ” kiểu : đường quốc lộ, bổ trợ thêm, chi tiết cụ thể nhỏ, đặc trưng riêng, trong nội bộ, tối ưu nhất, rất là tối kỵ, công bố công khai minh bạch, hồi sinh trở lại … Cứ thử làm một trắc nghiệm nhanh với những người thân trong gia đình và bạn hữu xung quanh, tuổi dưới 40, tất cả chúng ta sẽ thấy rất rõ điều trên. Ngay những bạn sinh viên những ngành khoa học xã hội lúc bấy giờ ( trừ những bạn học chuyên ngành Hán Nôm ), khi ra trường về thao tác tại những tòa soạn, nhà xuất bản, những công ty sách … cũng không khá hơn bao nhiêu. Nguyên nhân của thực trạng trên đã quá rõ : tất cả chúng ta có dạy bao nhiêu cho học viên về từ vựng Hán Việt đâu ! Vì vậy, những bạn không những không dùng đúng, mà quan trọng hơn là không cảm, không nhận ra được cái hay, cái đẹp của tiếng Việt : Thế nào là một trí tuệ mẫn tiệp ? Vì sao huân chương cao quý hơn huy chương ? Cảm tử và quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh : cách diễn đạt nào thâm thúy hơn ? Cần nhắc lại rằng từ Hán Việt là … tiếng Việt ! Trong trong thực tiễn, tất cả chúng ta khó lòng nói và viết trọn vẹn thuần Việt trừ 1 số ít câu rất là đơn thuần. Trong Đảng, dùng rất nhiều từ Hán Việt : nghị quyết, chi ủy, chấp hành, nhiệt liệt, xê dịch, lập trường, tự chuyển hóa, tự diễn biến … Văn bản nhà nước tràn trề từ Hán Việt : đề bạt, quy hoạch, chỉ định, chỉnh trang, phục dựng, phối phối hợp, lãnh chỉ huy, văn bản pháp quy … Trong quân đội, những kiểu câu sau đây là rất là thông dụng : nhu yếu chiến sỹ chấp hành nghiêm chỉnh mệnh lệnh thủ trưởng, ý kiến đề nghị tranh thủ thời hạn vì tình hình khẩn trương lắm rồi … Thuật ngữ những ngành khoa học từ triết học, toán học đến sinh học, ngữ học tuyệt đại đa số là mạng lưới hệ thống từ ngữ Hán Việt : khách thể, nội quan, biện chứng, phạm trù, tiên nghiệm tính, lượng giác, đạo hàm, tích phân, nghiệm số, hằng đẳng thức, biến dị, di truyền, đồng nhất, dị hóa, nhiễm sắc thể, hư từ, thực từ, tiếp vĩ ngữ, ngữ dụng học, quan hệ đối vị, quan hệ ngữ đoạn … Mỗi ngày, tất cả chúng ta nghe-đọc-nói-viết với một số lượng lớn từ Hán Việt, nhưng lại không hiểu chúng một cách thấu đáo, cặn kẽ. Chúng ta vẫn thường sử dụng theo cảm tính, bắt chước, nên không hề cảm nhận và diễn đạt một cách rõ ràng, thâm thúy được. Cần nhớ rằng, những dịch giả bậc thầy của tất cả chúng ta, đều là những người không chỉ giỏi tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga, mà còn là những người rất điêu luyện từ Hán Việt. Chúng ta không mong mình làm dịch giả, nhưng nếu muốn nâng cao thực sự năng lượng tiếng Việt, không hề không chăm sóc học tập để nắm vững lớp từ vựng Hán Việt ! Ấy là chưa nói đến việc thừa kế và tăng trưởng những giá trị di sản văn hóa truyền thống Hán Nôm mà cha ông ta để lại từ ngàn năm trước.

    Đối với việc dạy chữ Hán cho học sinh phổ thông, tôi cho rằng cần tập trung giảng dạy lớp từ vựng Hán Việt.Với khoảng 1.500 đến 2.000 đơn vị Hán Việt thông dụng nhất, rải ra trong các năm học, soạn thành giáo trình thú vị sinh động theo từng cấp học/lớp học, giúp các em nắm được, chẳng hạn chữ thụ có mấy chữ thụ với những nghĩa khác nhau ra sao, cổ trong cổ động không giống với cổ trong cổ đông/cổ phần/cổ tức ở chỗ nào, khi nào ta dùng nhị, lưỡng, song… 

Phương án này vừa khả thi vừa hữu dụng, vì với lượng từ ngữ này, xong tú tài, những bạn đã hoàn toàn có thể đọc được thơ Đường, thơ phú chữ Hán của cha ông ( theo phiên âm Hán Việt ), nói và viết đúng lớp từ Hán Việt phổ cập, cảm nhận tốt hơn những phương pháp diễn đạt có yếu tố Hán Việt trong khoa học và thẩm mỹ và nghệ thuật. Và từ đó, cũng chính là góp thêm phần nâng cao năng lượng tiếng Việt cho mỗi bạn trẻ tất cả chúng ta.

PHIÊN AN thực hiện